TS. Tạ Mạnh Cường

PV: Hiện nay nhiều người dân đang rất quan tâm về ô nhiễm phóng xạ ở Nhật Bản, xin TS cho biết các chất phóng xạ có thể gây ra những hậu quả gì cho sức khỏe?

TS.BS. Tạ Mạnh Cường: Các chất phóng xạ có thể xâm nhập vào cơ thể qua da, hoặc đường tiêu hóa hay hơi thở. Sự tác động của phóng xạ vào cơ thể qua nhiều loại bức xạ khác nhau như tia X, alpha, beta, gamma… Bên cạnh những hiệu quả vô cùng to lớn trong công nghiệp, y học thì các chất phóng xạ và các tia bức xạ cũng gây ra những hậu quả nguy hiểm cho sức khỏe con người nếu sự tác động vượt quá giới hạn an toàn.

Vụ nổ bom nguyên tử ở Nhật Bản (tháng 8/1945) và thảm hoạ nguyên tử Chernobyl xảy ra vào ngày 26/4/1986 khi Nhà máy điện nguyên tử Chernobyl ở Pripyat, Ukraina (khi ấy còn là một phần của Liên bang Xô viết) bị nổ được coi là những hủy diệt trầm trọng nhất trong lịch sử năng lượng hạt nhân bởi những hậu quả thảm khốc và lâu dài của nó đối với con người và môi trường. Giờ đây là những lo ngại về sự rò rỉ các nhà máy điện nguyên tử ở Nhật Bản sau động đất và sóng thần. Khi cơ thể bị nhiễm phóng xạ có thể gây ra ung thư, glocom, ban đỏ, da bong vảy, giảm bạch cầu hạt, thiểu sản các cơ quan trong cơ thể, xơ hóa và hoại tử vô khuẩn, sảy thai, vô sinh… Người dân khi dẫm trên đất nhiễm xạ sẽ tiếp xúc ngoài với các tia gamma, hoặc họ sẽ nuốt phải chúng nếu ăn thực phẩm và nước nhiễm xạ. Quá trình này sẽ làm tăng nguy cơ ung thư. Nếu tiếp xúc với cường độ lớn, người ta sẽ bị bỏng da, thậm chí có thể tử vong.

Người ta cũng nhấn mạnh đến việc các chất phóng xạ và tia phóng xạ làm biến đổi gen, gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm và có thể để lại di truyền cho nhiều thế hệ. Những hậu quả này có thể xảy ra hay không phụ thuộc vào hàm lượng phóng xạ, liều tia xạ được hấp thụ cũng như cường độ tia và diện tích cơ thể bị phơi nhiễm. Hậu quả càng nặng khi mức độ phơi nhiễm càng cao, liều bức xạ càng lớn.

PV: Trong những khu vực bị nhiễm phóng xạ các nhà chuyên môn về an toàn năng lượng thường có những khuyến cáo nào đối với  người dân?

Kiểm tra phóng xạ cho người dân ở tỉnh Fukushima.

TS.BS. Tạ Mạnh Cường: Sau những thảm họa về phóng xạ trên thế giới người ta ngày càng hoàn thiện mức cảnh báo về an toàn nguyên tử trong những môi trường có nguy cơ như vùng có nhà máy điện nguyên tử hoạt động, có các hoạt động liên quan đến chất phóng xạ, bức xạ. Nếu như mức ô nhiễm phóng xạ vượt quá mức cho phép, người dân sẽ được khuyến cáo sơ tán, đeo khẩu trang, mặc quần áo kín người, không nên uống nước trong vòi, không nên sử dụng những thực phẩm được sản xuất trong vùng có ô nhiễm. Người ta đặc biệt lưu ý đến nguồn nước và hướng gió khi có hiện tượng rò rỉ phóng xạ nên người dân cần chú ý đến những cảnh báo của cơ quan chức năng trong quá trình di chuyển khỏi nơi nhiễm xạ. Nếu có những dấu hiệu bất thường trên da, mắt, đường hô hấp... cần đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị sớm. Những phụ nữ có thai càng nên cảnh giác với sự nguy hiểm này.

PV: Xin cảm ơn TS!

 

Mức tác động của tia bức xạ lên con người được tính bằng đơn vị mSilvert (hay ký hiệu mSv), hay pico Curie (ký hiệu (pCi). Theo Ủy ban An toàn bức xạ Quốc tế, liều lượng giới hạn cho phép được tiếp nhiễm các loại bức xạ trong 1 năm là 1mSv; điều đó có nghĩa là trong vòng 1 năm, mỗi người dân bình thường không nên nhận một liều lượng bức xạ nhân tạo quá 1mSv. Nếu có 1 triệu người bị chiếu xạ bởi một liều phóng xạ có cường độ 1mSv thì có 40 người có nguy cơ bị ung thư. Các đơn vị tia bức xạ 1 Gray (Gy) = liều tia hấp thụ năng lượng 1 J/kg trọng lượng cơ thể = 100 rads. 1 sievert (Sv) = liều tương đương (measure dose equivalent): liều bức xạ gây tác động sinh học có hại đối với con người. Liều tương đương hiệu dụng (effective dose equivalent): liều tia xạ gây tổn thương đặc hiệu đối với một cơ quan hoặc một bộ phận của cơ thể người (đơn vị: Sv).   Tác động của ô nhiễm phóng xạ với cơ thể - Hô hấp: nhiễm phóng xạ có thể gây ra ung thư vòm họng, phổi. - Máu và cơ quan tạo máu: mô limpho và tủy xương ngừng hoạt động, làm cho số lượng tế bào trong máu ngoại vi giảm xuống nhanh chóng. - Hệ tiêu hóa: niêm mạc ruột bị tổn thương, dẫn đến tiêu chảy, sút cân, nhiễm độc máu, giảm sức đề kháng của cơ thể, ung thư. - Da: xuất hiện ban đỏ, viêm da, sạm da. Các tổn thương này có thể dẫn đến viêm loét, thoái hóa, hoại tử hoặc phát triển thành khối u ác tính trên da. - Cơ quan sinh dục: vô sinh. - Sự phát triển phôi thai: phụ nữ bị chiếu xạ trong thời gian mang thai (đặc biệt là trong giai đoạn đầu) có thể bị sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh ra trẻ bị dị tật bẩm sinh.

Lê Hảo (thực hiện)

(Bài phỏng vấn đã được đăng trên báo Sức khỏe & Đời sống)